Wanneer je aan mensen vertelt dat je predikant bent en iets hebt met kerk en met name geloof, dan wil het wel gebeuren dat je verder niet zo veel meer hoeft vertellen: als vanzelf ontstaat er een beeld. Want als je gelovig bent dan geloof je dat God deze wereld bestuurt, in de hand heeft als een almachtige God; dan ben je tegen euthanasie; dan ben je enigszins wereldvreemd, maar in ieder geval niet wetenschaps-proof want God valt niet te bewijzen.
Zo overkomt mij regelmatig dat mensen tegen mij zeggen dat ik over een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld euthanasie, wel een bepaalde opvatting zal hebben en dan bedoelen ze dat ik ongetwijfeld als gelovige ‘tegen’ ben. En de vraag waarom dat eventueel zo zou zijn is niet meer interessant, komt slechts een enkele keer aan bod.
Ik vind deze beeldvorming opvallend. Het lijkt wel alsof gelovigen per definitie niet genuanceerd kunnen zijn en ook altijd traditioneel zijn in de slechte betekenis: namelijk vasthouden aan zoals het altijd is geweest. Nou is dat niet een privilege van gelovigen, anderen in onze samenleving kunnen daar ook wat van, maar dat het onjuist zou kunnen zijn is moeilijk uit te leggen en ik heb daar altijd wel behoefte aan. Wanneer het gaat om het verhaal van de schepping dan lees ik dat niet als een wetenschappelijke verhandeling over het ontstaan van de wereld, maar als een geloofsverhaal dat gaat over de manier waarop God en mensen met elkaar zijn verbonden; wanneer ik het Oude Testament lees dan zie ik daar niet een historische verhandeling over een weg die mensen gaan van paradijs via zondeval (en dus erfzonde) naar een verlossing in Christus, maar ik lees allerlei verhalen over hoe mensen omgaan met elkaar, over bevrijding en verlossing van mensen.
Dat niet te bewijzen valt dat God ‘bestaat’ is mede afhankelijk van de manier waarop je ‘bestaan’ definieert. Inderdaad, wetenschappelijk in de zin van natuurwetenschappelijk gaat het denk ik niet lukken God te bewijzen. Filosofen zijn al heel lang bezig om via redeneringen hetzelfde te doen, maar ergens komen ze vaak weer iets tekort. Overigens geldt hetzelfde voor mensen die proberen te bewijzen dat God niet bestaat. In de kerk zijn er ook mensen die de wonderverhalen en het spreken in tongen lezen als bewijsstukken: wanneer zoiets in onze werkelijkheid gebeurt is het bewijs daar. Natuurlijk zijn ervaringen die betrokken zijn op wat wij wonderen noemen, dingen die wij menselijkerwijs niet mogelijk achten, maar wel gebeuren, van groot belang voor mensen. In mijn beleving bewijzen ze echter niet zo veel waar het gaat om God.
En om nog even terug te keren naar het onderwerp euthanasie. We hebben de laatste tijd verschillende documentaires gezien waarin mensen verhalen over een zelfgekozen dood. Er zijn situaties waarin ik mij zo een keuze kan voorstellen, ondraaglijk lijden mentaal of lichamelijk, kan een mens uitputten. Voor mij zijn overwegingen van het leven als een geschenk, in mijn woorden een godsgeschenk, leven dat niet af is en per definitie mede wordt bepaald door pijn en verdriet, naast al het mooie en vreugdevolle van groot belang. Ons leven staat niet op zichzelf, maar verbonden met mensen om ons heen en verbonden met Hij die groter is dan wij is het belangrijk en doet het er toe. En het is niet mogelijk altijd pijn en ellende te omzeilen. Ik denk dat het ons niet gaat lukken een perfecte samenleving te creëren. Ook niet met een zelfgekozen dood en ook niet met alle gezondheidstesten voor baby’s en volwassenen, hoe belangrijk en zinvol zulke testen ook kunnen zijn.
Ik zou ook willen beweren dat het juist gelovigen zijn die het gesprek over allerlei maatschappelijke, ethische en morele kwesties diepte kunnen geven. En ik vind het jammer en slecht voor een samenleving waar dat buiten de deur wordt gehouden.
Ik zou willen beweren dat een kerkelijke gemeenschap die deze gesprekken niet voert en niet kan luisteren naar mensen die er geheel andere opvattingen op na houden geen recht van spreken heeft. Maar ik weet zeker dat voor vele gelovigen en geloofsgemeenschappen er openheid is en nieuwsgierigheid naar wat er in de wereld in de volle breedte gebeurt. Laten we elkaar serieus nemen, naar elkaar luisteren en een zekere mate van openheid betrachten zonder bang te worden en zonder elkaar te willen overtuigen.
Ik geloof dat ieder mens en ieder mensenleven er toe doet, als (gods)geschenk.
Ds. Jan Hommes
maart 2016